Şəkildə gördükləriniz Roma tarixçisi Prokopiusun “Savaşlar tarixi” kitabındandır. Kitabın “Qot müharibələri” hissəsini oxusanız qarşınıza aşağıdakı hissələr çıxacaq.
Bu bizə niyə maraqlıdır? Çünki, orada biz hamımıza yaxşı tanış olan “alban” sözünü görə bilirik. Kitab boyu “Albani” adı üç mənada işlənir; bölgə (ölkə), xalq və şəhər adı kimi. Demək Albani adlı şəhər Roma şəhərindən şərqdə yerləşirmiş. Eyni adlı xalq isə İtaliyanın şimalında məskunlaşıbmış.
Hə, Prokopius Qafqazı nəzərdə tutaraq “Albaniya” sözünü işlədir. Ancaq məsələ ondadır ki, oranı müstəqil bir dövlət kimi yox. Adi bir region kimi təsvir edir. Necə ki, bu gün Şirvan və ya Qarabağ Azərbaycan Respublikası içində ayrıca dövlət yox bir bölgə, region adıdır.
Bundan başqa həmişə qeyd etdiyim kimi, “Albaniya” adı yerli xalqlar tərəfindən bilinməyən bir sözdür. Yəni nə ərəblər, nə irandillilər, nə də ermənilər bu adı bilmirlər.
Burda erməni məsələsinə xüsusilə toxunmaq lazımdır. Bu gün Azərbaycan tarixşünaslığının “Albaniya dövləti” haqqında bildiyi az qala hər şey "erməni qaynaqları"na əsaslanır. Problem ondadır ki, həmin erməni qaynaqlarında heç bir “alban” xalqı və ya dövlətindən bir dəfə olsun bəhs edilmir. Erməni yazılarında “Aluank” olaraq keçən sözü bəzi alimlərimiz öz beyinlərində necəsə “Alban” sözü ilə eyniləşdiriblər.
Təbii ki, bundan dolayı coğrafi anlayış olaraq Albaniya və Aluank anlayışlarının əhatə etdiyi sərhədlərə görə də xeyli tutarsızlıqlara düşürlər. Bu məqsədlə çox araşdırmalar aparıb, kitablar yazıb Albaniyanın sərhədlərin bacardıqca böyütmək istəyirlər.
Məsələni uzatmadan... Tam əminliklə deyə bilərik ki, “Albaniya” ifadasi bölgəyə avropalılar-latınlar tərəfindən verilmiş addır. Çünki avropa mənşəli (latın-qrek) qaynaqlardan başqa bu ad heç yerdə keçmir. Xüsusən İtaliyada da qədim zamanlardan “Alban” adı ilə bağlı çox saylı yer adlarının olması bu iddianı gücləndirir.
Üstəlik latınlar bu adı təkcə bizim ölkəmizə də yox, Britaniya üçün də, Alp dağları üçün də işlədiblər. Mənası nədir desəniz, Albus Dambldor adında da görünən kimi “alba” latınca “ağ” deməkdir. Görünür buna görə əsasən dağlıq regionlar üçün işlədiblər bu adı.
Beləliklə ölkəmizlə və xalqımızla yaxından və ya uzaqdan heç bir əlaqəsi olmayan bu adın hələ də israrla bizə yamanmasındakı məqsəd nədir anlamıram. Sovet dönəmində 3 əsas Qafqaz xalqı üçün uydurulan 3 vassal – kölə dövləti konsepsiyasının hələ də Azərbaycan xalqına aid edilməsinin mənası yoxdur.
Sovetlərin məqsədi bəlli idi. İberiya, Armeniya, Albaniya hər üç dövlət fikir verirsinizsə tarixin heç bir dönəmində nəinki dünyəvi heç ümumiyyətlə ciddi regional güc belə olmayıb. Ömürləri boyu yalnız vassallıq, xidmətçi və vergi tarlası rolunu oynayıblar. Bu üç dövlətcik və bu dövlətciklərin xalqları haqqında da heç bir normal, tutarlı, detallı məlumat yoxdur.
Ən vacibi Albaniya daxil bu üç dövlətcik və xalqdan bu günə çatan heç bir normal yazı nümunəsi yoxdur. Ortalığa alban yazısı olaraq çıxarılanların nə qədər etibarsız olduğunu və onların albanlara məxsus olduğunu isbatlamağın mümkün olmadığını əvvəllər yazmışam.
Qısası belə bir geydirmə tarixlə Sovet bu üç xalqa həm aşağılıq kompleksini aşılayırdı, həm də lazım gələndə, “siz busunuz da” deyib baltalaya bilirdi. Fikir versəz günü bu gün də bu mövqe aktuallığın qoruyur.
Gürcü və erməni xalqlarını anlamaq olar, uzun illər boyu qonşu xalqlara (yəni, bizə) tabe olublar. Bəs bizə nə düşüb ki, bu gop tarixindən belə ürəkdən yapışmışıq?!
© Jafar Jafarli
No comments:
Post a Comment