Sibir mağarasından əldə edilən 200.000 illik DNT tapılması çətin olan nəsli kəsilmiş əmiuşağımızın neandertallarla dəfələrlə cütləşdiyini göstərir.
Müəllif: Ənn Qebıns
Populyar genetik Stepan Peyreqne çərşənbə axşamı günortadan sonra Meksikanın Puerto Vallarta şəhərindəki yığıncaqda çıxış edən zaman şayiələr yayıldı və auditoriya dolu idi. O, məyus etmədi: Maks Plank Təkamül Antropologiya İnstitutunda doktorantlıqdan sonra araşdırmaçı olan Peyrégne "sizə 200.000 illik kişidən yeni Denisovanın genomu haqqında danışmaqdan məmnunam" dedi.
Onun açıqladığı genetik ardıcıllıq indiyədək ən qədim yüksək keyfiyyətli insan genomudur, əvvəlki rekordçudan 80.000 il yaşlı, təxminən 120.000 il əvvəl yaşamış neandertal. Yeni nəticələr 14 il əvvəl DNT vasitəsilə kəşf edilmiş sirli arxaik insan Denisovanın ikinci genomunun və fosilləşmiş sümüklərin tapılması üçün on ildən çox səydən sonra əldə edilmişdir. Bu ilk Denisovanın genomu 60.000-80.000 il əvvələ aid bir qızın çəhrayı barmağının sümüyündən gəldi. Həm denisovalıların, həm də qədim neandertalların genomları eyni soyuq, fosillərlə zəngin Sibirin Altay dağlarında Denisova mağarası ərazisindən gəldi.
Peyreqne və həmkarlarının təhlilinə görə, yeni ardıcıllıqla erkək, populyasiyası əvvəllər DNT-də aşkar edilməmiş bir qrup neandertal ilə dəfələrlə cinsləşmiş erkən denisovalıların fərqli populyasiyasından gəlir.
"Son on ildə Denisovalılar haqqında düşünən biri kimi, yeni denisovalı genomun xəbəri inanılmaz dərəcədə həyəcan verici idi" deyə cəmiyyətin illik toplantısında sessiyanın həmtəşkili olan Broun Universitetindən Molekulyar Biologiya və Təkamül üçün populyasiya genetiki Emilia Huerta-Sançez qeyd edir. "Bu, başqa bir qədim genom deyil" dedi, eyni zamanda söhbətdə olan Berkli Kaliforniya Universitetinin populyasiya genetiki Priya Murcani əlavə etdi. "Bu tutulmaz əcdadlar haqqında daha çox şey deyir."
Denisovalılar ilk növbədə onların DNT-lərindən tanınırlar. Tədqiqatçılar qızın genomuna, həmçinin Denisova mağarasından olan yeddi əlavə fərdin fraqmentar fosillərindən - dişləri, ayaq barmağının sümüyündən - nüvə və mitoxondrial DNT hissələrinə malikdirlər. Alimlər həmçinin canlı insanlarda, o cümlədən papualılar və xan çinlilərində keçmiş cütləşmədən əldə edilmiş bəzi denisovan DNT-lərini müəyyən ediblər. Çöküntülərdəki DNT göstərdi ki, denisovalılar ilk dəfə 300.000 il əvvəl mağarada olublar, daha sonra isə Tibet yaylasındakı mağarada yaşayıblar. Az miqdarda fosillər bu arxaik insanın neandertallardan daha böyük azı dişlərinə və Çində çənə sümüyündən məlum olan möhkəm alt üzünə malik olduğunu göstərir. Ancaq heç kim denisovalıların necə göründüyünü bilmir.
Denisova mağarasında qazıntılar davam etdirilib və Rusiya Elmlər Akademiyasının (RAS) arxeoloqu Maksim Kozlikin dərin təbəqədə 200 min il əvvələ aid molar tapıb. RAS komandası molar dişi Maks Planka göndərdi, burada təkamülçü genetiklər bu cür köhnə DNT üçün müstəsna hesab edilən genomu 24 qat əhatə edəcək qədər DNT çıxardılar. Hesablama bioloqu Ceynet Kelsonun laboratoriyasında işləyən Peyreqne və həmkarları yeni DNT ardıcıllığını neandertalların, digər denisovalıların və müasir insanların DNT ardıcıllığı ilə müqayisə etdilər.
DNT analizi kişi denisovanın genomunun 5%-ni qədim, əvvəllər məlum olmayan neandertal populyasiyasından miras aldığını ortaya qoydu. Denisova 25 olaraq etiketlənən kişi, Denisova 3 kimi tanınan qızdan və mağaradakı digər denisovalılardan olan ayrı bir denisovalı əhalidən idi. Qızın DNT-si onları ən azı iki denisovalı populyasiyadan almış müasir insanların Denisov ardıcıllığı ilə daha sıx bağlıdır.
Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, mağarada yaşlı kişi əhalisi daha sonra denisovalılar tərəfindən dəyişdirilib deyə Peyreqne çıxışında dedi. Məlumatlar həmçinin kişi denisovanın əcdadlarının neandertallarla dəfələrlə cinsləşdiyini göstərir. Denisovalıların təxminən 120.000 il əvvələ aid Neandertal fosilinə əsaslanaraq bir müddət mağarada neandertallar tərəfindən dəyişdirildiyi görünür. Təxminən 60.000 il əvvəl, denisovalılar köçmüşdülər. İki qrup hətta mağarada görüşmüş ola bilər - 50.000-dən çox yaşı olan bir dişinin sümük parçasından DNT anasının neandertal, atasının isə denisovalı olduğunu göstərir. Daha sonra həm DNT, həm də fosillər müasir insanların mağarada yaşadığını və denisovalıların və neandertalların yoxa çıxdığını göstərir. Peyreqne çıxışında dedi ki, bölgə açıq şəkildə müxtəlif növ insanlar üçün kəsişmə nöqtəsi idi.
Denisovalılar və neandertallar dəfələrlə cinsləşsələr də, onların nəsilləri fərqlidir: Onlar ortaq əcdaddan ən azı 400.000 il əvvəl ayrılıblar. Neandertalların əcdadları Avropada və Yaxın Şərqdə məskunlaşdılar, halbuki denisovalılar daha da şərqdə Asiyaya getdilər və burada ayrı-ayrılıqda təkamül keçirdilər və yeni genomlara görə onları neandertallardan fərqləndirən təxminən 300.000 genetik dəyişiklik əldə etdilər. Peyreqne çıxışında "Neandertallar və denisovalılar ayrı-ayrı qruplarda qalırlar" dedi və coğrafi silsilələrinin kənarlarında qarışıblar.
Sual-cavab dövründə dinləyicilərdən biri kişi genomunda DNT-si denisovalı qızın genomunda aşkar edilmiş daha yaşlı, naməlum insan növünə (bəlkə də Homo erectus) aid DNT-nin olub-olmadığını soruşdu. “Əgər denisovanın superarxaik əcdadı varsa, o da bu genomda mövcuddur” deyə Peyreqne cavab verdi. "Həmin DNT Denisova 3 və Denisova 25 arasında paylaşılır."
Maks Plank tədqiqatçıları yeni genomu tezliklə dərc etməyi planlaşdırırlar. Murcani deyir: "Bu sirli qrupdan daha bir genomun olması həqiqətən də həyəcanvericidir". "Bu qrupun necə olduğunu və digər qruplarla necə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu öyrənmək üçün bizə bu çətin əcdadlar haqqında daha çox məlumat verir."
No comments:
Post a Comment