Yəhudi mənbələrində Hz.İbrahimin oda atılması hadisəsi Tövratın təfsiri sayılan Midraşda qeyd edilir. Tövratda Yaradılış 11:28 ayəsində Hz.İbrahimin qardaşı Haranın Ur şəhərində vəfat etdiyi və bu hadisədən sonra İbrahim əhlinin Ur şəhərini tərk etdiyi yazılır. Midraşda bu ölümün təfərrüatları izah edilir və İbrahimin Nəmrud tərəfindən atəşə atıldığı və yanmadığı deyilir, çünki qardaşı Haran da ona inanır, o da oda atılır, lakin Haran yandırılır. Daha sonra Haranın oğlu Lut İbrahimə qoşuldu və onlar birlikdə Ur şəhərindən köçdülər.
Burada iddia edilir ki, Ur sözünün həm də od mənası olduğu üçün Midraşı yazan yəhudi alimləri Ur sözünü səhv şərh edərək, İbrahimin qardaşı Haranın Ur şəhərində öldüyünü deyil, odda yandırıldığını zənn edərək, ssenari yazıblar. Bu hadisə Midraşın Yaradılış Rabbah fəslində xatırlanır. Yaradılış Rabbah eramızdan əvvəldir. Eramızdan əvvəl 300-500-cü illər arasında yazılmışdır.
Psevdo-Filo kitabı Hz. İbrahimin atəşə atılmasından əvvəl yazılmışdır
Bu anti-İslam iddiaları həqiqətə uyğun deyil və bəzi məlum faktlar ört-basdır edilir. Məsələn, İbrahimin oda atılması hadisəsi bu tarixlərdən çox daha qədim qeydlərdə qeyd olunur. Məsələn, M.S. Təxminən eramızdan əvvəl I əsrdə yazılmış Xristian mənbə kitabında Pseudo-Filo (Bibliya Qədimləri Kitabı) belə yazılmışdır (6: 16-17)
“Onu (Abram) götürüb soba düzəldib odda yandırdılar. Kərpicləri qızdırmaq üçün sobaya atdılar. Onda HEÇ KİM (padşahın adı) qorxdu, Abramı götürüb kərpiclərlə birlikdə odlu sobaya atdı. Lakin Allah böyük bir zəlzələ yaratdı və yanan sobadan alov və alov qığılcımları çıxdı və ocağın qarşısında duran hər kəsi yandırdı. Həmin gün ölənlərin hamısı 83.500 nəfər idi. Lakin alov alovlananda Abram zərrə qədər də xəsarət almadı”.
Bu rəvayət Hz.İbrahimin odda yanmasının çox daha qədimlərə gedib çıxdığını göstərir ki, yəhudi mənbələrindən fərq, kralın adının Nəmrud deyil, HEÇ KİM kimi qeyd olunmasıdır.
Hz.İbrahimin oda atılması qədim məlumat olması
Tarixi olaraq eyni hadisəni bir qədər fərqli izah edən bu şərhlərdən hansının gerçək hekayəni daha dəqiq çatdırdığını bilmirik. Amma buradan çıxara biləcəyimiz nəticə budur ki, Hz.İbrahimin kralla mübarizəsi nəticəsində yandırılmaqdan və yanmaqdan möcüzəvi şəkildə xilas olması ilk dəfə Midraşda yazılmayıb, xristian mənbələri bu hadisəni bizdə olan Midraşdan daha qədim bir şəkildə bildirir.
Bu o deməkdir ki, bu hadisə qədim yəhudi və xristian alimləri arasında yaxşı tanınıb və bəlkə də bu hadisə haqqında daha dəqiq yazan köhnə kitablar tarixdə itib. Çünki bu qədim hadisəni bilən yəhudilərin bu məlumatları xristianlardan əvvəl də kitablar halına gətirəcəkləri gözlənilir, lakin bu kitablar zamanla itmiş olmalıdır və ən qədim yəhudi qaynağı olaraq bizdə Midraş var.
Hz.İbrahim və odun Yubiley kitabında olması
E.ə II əsrdə yazılmış daha qədim bir kitab olan Yubiley kitabında İbrahimin bütlər evini yandırdığı qeyd olunur:
“İbramın ömrünün altmışıncı ilində, yəni dördüncü həftədə, dördüncü ilində Abram gecə qalxıb bütlərin evini yandırdı. Və evdəki hər şeyi yandırdı. Və bunu bilən yox idi. Onlar gecə qalxıb tanrılarını alovun içindən xilas etmək istədilər. Haran onları xilas etmək üçün qaçdı və onun üzərinə alov alovlandı. O, odda yandırıldı və Xaldeylilərin Ur şəhərində atası Teranın önündə öldü. Onu Xaldeylilərin Ur şəhərində basdırdılar».
Yenə bu kitabədə İbrahimdən və böyük bir oddan başqa variantda bəhs edir. Ancaq qeyd etdiyimiz kimi, bunlardan hansının tarixən doğru olduğunu bilə bilmərik. Onlar bizə bu hadisənin baş verib-verməməsi ilə bağlı qədim ipuçları verə bilər, lakin hekayə üslubları insanlara aid olduğundan, hər bir rəvayətçi bunu fərqli şəkildə söyləyib. Bu, şifahi mədəniyyətdə normal sayıla biləcək bir vəziyyətdir.
Ur sözü səhv tərcümə olunub?
İndi biz İbrahimlə atəş arasındakı əlaqəni göstərən köhnə qeydləri gördük, gəlin Ur sözünün səhv tərcümə edildiyi iddiasına baxaq. Ur sözü həm İbrahimin yaşadığı şəhərin adıdır, həm də od deməkdir. Midraşdakı məlumata görə, bu yerin hökmdarı oda sitayiş edirdi. Belə olan halda şəhərdə oda sitayiş edilir, onların böyük mərkəzi ocaqları olur və oda sitayiş etməyən adamları bu oda atırlar. Onda bu şəhərin niyə od mənasını verən Ur adlandırılmasının mənası var. Beləliklə, şəhərin adı Od şəhəridir.
Buna görə də Haranın Tövratda qeyd olunan Urda ölməsi onun odda ölməsi tezisini təkzib etmir. Çünki o zamanlar Urda oda sitayiş olunurdu və onların şəhərdə sitayiş etdikləri nəhəng atəşə atılması Ur şəhərinin adından fərqli bir hadisədir. Tövratda onun necə öldüyü deyilmir, lakin Midraş qədim biliklərə əsaslanaraq bu məlumatı bizə çatdırır.
Tövratda aydın görünür ki, Ur adı bir şəhərin adıdır
Bundan əlavə, Ur qədim şəhərdir və yəhudi alimləri Ur şəhəri haqqında bilməyəcək qədər cahil deyildilər. Üstəlik, Tövratda Ur sözünün bir şəhər olduğu aydın olduğu halda, nə üçün yəhudi alimləri Ur sözünü atəşlə qarışdırıb Hz. İbrahimin atəşə atılması hadisəsini onlar uydurmuşdular. Yaradılış 11:31 ayəsinə baxdığınız zaman Hz. İbrahimin atasının bu hadisədən sonra İbrahim və Lut da daxil olmaqla ona inanan bir neçə nəfəri götürərək Ur şəhərini tərk etdiyi də yazılır. Tövratda Ur sözünün şəhər adı üçün işlədilməsi bu qədər açıq olsa da, yəhudi alimlərinin Ur sözünü qarışdırdıqlarını iddia etmək məntiqli bir iddia deyil.
Yaradılış 11:31: “11:31 Terah oğlu Abramı, Haranın oğlu nəvəsi Lutu və gəlini Abramın arvadı Saranı özü ilə apardı. Kənan torpağına getmək üçün Xaldeylilərin Ur şəhərindən çıxdılar. Harrana gedib orada məskunlaşdılar”.
Quranda Hz.İbrahimin oda atılması
Quran isə hadisəni Midraş və ya xristian qaynağı Psevdo-Filodakı kimi izah etməyə çalışmır, eyni hadisəni bir az fərqli izah edir, yanlış məlumatları İslam məntiqi çərçivəsində düzəldir və həqiqəti çatdırır. Bir sözlə, Quranın vəsf etdiyi Hz.İbrahimin oda atılması hadisəsini təkzib edəcək heç bir məlumat yoxdur və qədim rəvayətlər artıq bu hadisənin baş verdiyinə dair ipucu verir.
No comments:
Post a Comment