Kürdlər haqqında

Rusiyanın Ərzurumda konsulu vəzifəsində işləmiş Auguste Jaba 1860-cı ildə kürdcə ilə bağlı məcmuələrini nəşr etdirdi.  Sonralar Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyasının əməkdaşı F.Yustinin sifarişi ilə kürdcə-rusca-almanca lüğətdə 8378 sözdən ibarət “kürd dili” lüğəti hazırlanmışdır.  Sonralar bu lüğət V.Minorski kimi kürdoloqlar tərəfindən təsnif edilmişdir. Və bu lüğət bu gün də kürdlər üçün önəmlidir

Buna əsasən:

1)3080 söz türkçə

2)1030 söz farsca

3)1200 söz  zənd dialekti

4)370 söz  pəhləvi ləhcəsi

5)2000 söz ərəb

6)220 söz erməni

7)108 söz  xaldey

8)60 söz çərkəz

9)20 söz gürcü

10)300 söz mənşəyi məlum deyil

Məlum oldu ki, belədir.  (Prof. Dr. A. Haluk Çay, Her Yönüyle Kürt Dosyası, s. 119)

Sadəcə "Swadesh" siyahısına baxaraq təhlil etdiyim türk mənşəli kürd sözləri;

Qurmanci dili - türk dili

 Ez> Öz (mən).

 Tu,ti > Bu,siz (S~T dəyişimi)

 Ew(Ov)) >O.

 Ew> bu, o.

 vir,wir > burada, VAR?

 Ki, ke > kim

 Çi>ne NƏÇİ?

 Kere> Harada

 Kengi> nə zaman HANSI.

 Parça>az bir yarım.

 Kurt > qısa

 Direj>uzun Dirək

Ahmet Buranın “Şərqi Anadolu ləhcələrinin lüğəti” adlı araşdırması göstərir ki, “Kürdcə mövcud olan 2000-3000 ərəb və fars sözünün 80%-i (lüğətə baxsanız 5500-ü) Osmanlı türkçəsi, 40-50%-i isə hazırkı türkcədir. 20 min sözdən ibarət olduğu deyilən yeni nəşr olunan "Kürdcə" lüğətinin birincidən heç bir fərqi yoxdur.

Digər tərəfdən, alman prof.  De Groot Göytürk və uyğur türkcələrindən ən azı 1300-ə aid olan 532 sözün bu gün də "kürdcə" olaraq bilinən ləhcələrdə istifadə edildiyini müəyyən etdi.

Kürd dili deyilən dil sadəcə bir dil "hovuz"udur.

Auguste Jaba'nın kürdcəyə dair tərtibatlarını dərc etdiyi mənbə;

Dictionnaire kurde-français

by Jaba, Auguste

Publication date 1879

Topics Kurdish language -- Dictionaries -- French, Kurdish language

Publisher St. Pétersbourg : Commissionaire de l'Académie Impériale des Sciences

Collection americana

Book from the collections of Harvard University

Language French; Kurdish

(https://archive.org/details/dictionnairekur00justgoog)

Urartular kürd deyillər, çünki kürd dili fleksiya (Hind-Avropa) qrammatikası olan bir dildir və daha çox İran sözlərindən ibarətdir, Urartu dili isə qatışıq,əlavəli (Ural-Altay) qrammatikası olan bir dildir.  Turani bir tayfadır, prototürkdür.

Kürd dilində daha çox iran sözlərindən ibarət olsa da, aqlütinativ qrammatika və türkcə olan Turani dillərindən gələn sözlər də var. Məsələn, Urartu, Quticə, Şumer, Hetit və s.

Kürdlərin əcdadı olduğunu iddia etdiyi qutilər 4200 il əvvəl Cənubi Zaqros (İran) dağlarında avtoxton yaşamış qatışıq,əlavəli (Ural-Altay) qrammatikası olan prototürklərdir.

Bundan əlavə, əcdadı olduğu iddia etdikləri Midiya və Karduklar 3000 illik Tuva-Altay coğrafiyasından İrana gələn köçəri, çöl, kurqan (türk koruqan/qorunan) mədəniyyətinə malik İskit türklərinin bir hissəsidir. 

Kürd millətçilərinin əsas problemi odur ki, ata-baba olduğu iddia etdikləri tayfaların mənşəyini və qrammatik quruluşunu bilmirlər.